Rewolucja elektronicznych dokumentów przewozowych: wdrożenie eFTI w UE i Polska na tle zmian prawnych

9 stycznia 2025 roku weszły w życie pierwsze rozporządzenia, które pozwalają państwom członkowskim rozpocząć tworzenie swoich systemów informatycznych w ramach przygotowań do wyeliminowania papierowej formy dokumentów w transporcie towarowym.

Nowe akty prawne precyzują zasady projektowania systemów oraz wymiany danych. Co ważne, elektronizacja obejmuje wszystkie rodzaje transportu towarowego: drogowy, kolejowy, lotniczy, a nawet żeglugę śródlądową.

Rozporządzenie dotyczące eFTI zacznie obowiązywać w pełni 9 lipca 2027 r., kiedy państwa członkowskie będą zobowiązane do akceptowania elektronicznych informacji przekazywanych przez operatorów za pośrednictwem certyfikowanych platform eFTI. Wdrożenie systemu eFTI w Unii Europejskiej uległo opóźnieniu o niemal dwa lata w stosunku do pierwotnego harmonogramu.

Do tej pory opublikowane zostały trzy kluczowe akty prawne:

• Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2024/1942 z dnia 5 lipca 2024 r. – ustanawiające wspólne procedury i przepisy regulujące dostęp organów do elektronicznych informacji dotyczących transportu towarowego.
• Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2024/2024 z dnia 26 lipca 2024 r. – uzupełniające rozporządzenie (UE) 2020/1056 przez ustanowienie wspólnego zbioru danych eFTI.
• Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2024/2025 z dnia 15 lipca 2024 r. – zmieniające część B załącznika I do rozporządzenia (UE) 2020/1056.

Nadal czekamy na opublikowanie dwóch kluczowych aktów prawnych dotyczących zasad certyfikacji platform eFTI oraz specyfikacji technicznych platform i dostawców usług eFTI. Początkowo planowano, że pierwsze platformy wymiany informacji rozpoczną działalność w październiku 2024 r., a inspekcje będą miały obowiązek uwzględniania elektronicznych listów przewozowych od sierpnia 2025 r. Jednak terminy te zostały opóźnione o prawie dwa lata.

Zgodnie z komunikatem Komisji Europejskiej z dnia 9 stycznia 2025 r.[1], najważniejsze daty dla wdrożenia eFTI to:

• Styczeń 2025 – państwa członkowskie mogą rozpocząć opracowywanie systemów informatycznych umożliwiających sprawdzanie elektronicznych informacji transportowych.
• Wrzesień 2025 – Komisja planuje przyjąć kolejne specyfikacje wdrażające eFTI, w tym szczegółowe wymagania dla systemów i platform eFTI oraz zasady certyfikacji.
• Styczeń 2026 – platformy eFTI i dostawcy usług mogą rozpocząć przygotowania do działania. Państwa członkowskie mogą zacząć akceptować dane przechowywane na certyfikowanych platformach eFTI.
• 9 lipca 2027 – rozporządzenie eFTI będzie stosowane w pełni, a państwa członkowskie będą musiały akceptować informacje udostępniane elektronicznie za pośrednictwem certyfikowanych platform eFTI.

Elektroniczne listy przewozowe w Polsce

W Polsce nadal nie ma prawnej możliwości realizowania transportów z użyciem elektronicznych dokumentów przewozowych. W trakcie kontroli drogowej wymaga się posiadania papierowego listu przewozowego. Jednak na etapie konsultacji społecznych znajduje się projekt zmian w ustawie o transporcie drogowym, który zakłada umożliwienie stosowania elektronicznych listów przewozowych. Propozycję zmian umożliwiających elektronizacje dokumentów przerwowych w Polsce proponowało także forum eCMR, którego INELO jest członkiem. Forum ma na celu wypracowanie zmian w przepisach prawa, które umożliwią szerokie stosowanie elektronicznych listów przewozowych w transporcie krajowym i międzynarodowym.

Kluczowe korzyści wdrożenia eFTI:

• Mniej nieoczekiwanych postojów i krótsze opóźnienia spowodowane kontrolami.
• Efektywniejsze planowanie logistyki, załadunek i trasowanie dzięki platformom eFTI.
• Oszczędności do 13 EUR na każdym dokumencie przewozowym, co rocznie daje 1 miliard EUR oszczędności dla sektora transportu i logistyki UE.
• Uproszczone kontrole zgodności, krótsze czasy inspekcji i lepsze ukierunkowanie kontroli.

[1] https://transport.ec.europa.eu/news-events/news/towards-paperless-freight-transport-eu-takes-step-forward-efti-regulation-implementation-2025-01-09_en